تاثیرات مثبت تعامل با طبیعت در فضا‌های آموزشی

به گزارش مجله خبری نگار،بشر در طول تاریخ در دامان طبیعت زیسته و با همزیستی در کنار آن متحول و متکامل شده است. کیفیت محیط‌های طبیعی تنها به سلامتی و تندرستی افراد محدود نمی‌شود و تأمین‌کنندە نیاز‌های روحی و روانی آنها، زمینه‌ساز تکامل و پیشرفت، شکل‌گیری هویت و استخراج تجارب گوناگون محیطی مانند تفریح و سرگرمی، شادابی و سرزندگی و ترمیم و بازیابی ذهن نیز هست.

بشر در راستای سلامت روانی خود، یک نیاز خاص به حضور در نزدیکی طبیعت و ارتباط با آن در فرم‌های مختلف دارد. اثرات احیاگر و مثبت طبیعت بر روح و جسم آدمی، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است.

محققان در پژوهشی با عنوان «تعامل فضای آموزش معماری با طبیعت در تامین نیاز روانی دانشجویان» آورده‌اند که فضا‌های آموزشی به عنوان بستر تأثیرگذار بر ذهن و روان دانش‌آموزان، باید زمینە آرامش روانی و ذهنی آن‌ها را در ارتباط با محیط پیرامون خود به منظور بهبود فرایند آموزشی فراهم کنند. محققان ارتباط با طبیعت را در سه سطح تماشای مناظر طبیعی یا تصاویری از طبیعت، بودن در طبیعت و درگیری و تعامل با طبیعت تقسیم‌بندی می‌کنند و معتقدند قرارگیری در معرض طبیعت چه به صورت ارادی و آگاهانه و چه ناخودآگاه و غیرمستقیم منجر به بروز واکنش‌های مثبت می‌شود.

این پژوهش که توسط سمانه امامی پژوهشگر معماری دانشگاه آزاد انجام شده، بیان می‌کند نظریه تکامل روانی و بازگردانی توجه دو نظریه مهمی هستند که فواید ناشی از ارتباط با طبیعت را بازگو می‌کنند. نظریه تکامل روانی مکان‌های طبیعی را دارای تأثیراتی مانند کاهش استرس و ایجاد آرامش برای افراد می‌داند. در این نظریه طبیعت با فراهم‌سازی یک محیط فیزیکی مطلوب به صورت بصری، موجب کاهش استرس می‌شود و با تولید احساسات مثبت و محدود کردن افکار منفی، یک حس کلی سلامت و تندرستی را پرورش می‌دهد. این تئوری روی مکانیسم‌های احساسی متمرکز است؛ بنابراین ارتباط با طبیعت بر کاهش استرس و افزایش آرامش روانی در محیط‌های آموزشی اثرات مثبتی دارد. بر اساس نظریه بازگردانی توجه، تماس با طبیعت ظرفیت بازگردانی توانایی تمرکز مستقیم افراد را دارد. این نظریه به خصوص در مکان‌های آموزشی مورد بررسی قرار گرفته و روی فرایند‌های شناختی متمرکز است.

حضور در طبیعت و تماشای مناظر طبیعی به دلیل بالا بردن توجه و تمرکز که از پارامتر‌های اثرگذار بر خلاقیت است، نقش مهمی در افزایش خلاقیت دانشجویان دارد و منجر به سرعت بخشیدن به تولید پاسخ‌ها و ایده‌های متفاوت می‌شود و در کنار آن نقش مهمی را در بهبود حافظە دانشجویان ایفا می‌کند.

نتایج نشان می‌دهد با آنکه طبیعت یکی از عوامل مهم انتخابی دانشجویان است، ولی درصد کمی از آنان حضور در طبیعت بدون هیچ‌گونه حصاری را برای فعالیت آموزشی خود مناسب دانسته و اکثریت ترجیح داده‌اند روند آموزشی در یک فضای تعریف شده با دید مطلوب به طبیعت صورت پذیرد.

حضور اثرگذار و چشمگیر آب در مناظر طبیعی در این پژوهش به طور خاص مورد توجه قرار گرفت. در واقع با وجود ترجیحات دانشجویان به تماشای مناظر طبیعی، آن‌ها به تصویری از مناظر مصنوع با حضور آب بالاترین امتیاز احیاگری را دادند. این امر نشان‌دهندە آن است که آب خود به تنهایی از دید دانشجویان ظرفیت بالایی برای احیاگری و ایجاد آرامش روانی و ذهنی نیز دارد.

این پژوهش در یک نشریه علمی منتشر شده است.